Kształtowanie kompetencji kluczowych u dzieci | Przedszkole Niepubliczne BAJKA

„Skoro pięćdziesiąt procent zdolności do nauki rozwija się w ciągu pierwszych czterech lat życia, a kolejne trzydzieści procent do ukończenia ośmiu lat, to programy rozwojowe dla okresu wczesnego dzieciństwa powinny być traktowane jako najwyższy priorytet”. Gordon Dryden, Jeannette Vos1

„Współczesny przedszkolak funkcjonuje w dynamicznym, szybko zmieniającym się otoczeniu, stąd przedszkole powinno stać się miejscem, w którym dziecko otrzyma pomoc w jego rozumieniu” – (podstawa wychowania przedszkolnego)

Dlatego w naszym przedszkolu wspieramy rozwój kompetencji kluczowych u dzieci.

Kompetencje kluczowe niezbędne są dla potrzeb samorealizacji i rozwoju osobistego, aktywnego obywatelstwa, integracji społecznej oraz zatrudnienia. Każdy obywatel potrzebuje szerokiego wachlarza kompetencji kluczowych, by łatwo przystosować się do zmieniającego się świata, w którym zachodzą rozliczne, wzajemne powiązania.

Pod pojęciem kompetencji kluczowych rozumiemy połączenie wiedzy, umiejętności i postaw, przy czym:
• na wiedzę składają się fakty i liczby, pojęcia, idee i teorie, które są już ugruntowane i pomagają zrozumieć określoną dziedzinę lub zagadnienie;
• umiejętności definiuje się jako zdolność i możliwość realizacji procesów i korzystania z istniejącej wiedzy do osiągania wyników;
• postawy opisują gotowość i skłonność do działania lub reagowania na idee, osoby lub sytuacje.

Kompetencjami kluczowymi w skali globalnej zajął się Parlament i Rada UE już w 2006 r. ustalając osiem takich kompetencji i po 12 latach, w maju 2018r uporządkował je w następujący sposób:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje w zakresie wielojęzyczności,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,
kompetencje obywatelskie,
kompetencje w zakresie przedsiębiorczości,
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Kompetencje kluczowe wspierają rozwój osobisty, włączanie w życie społeczne, aktywne obywatelstwo i funkcjonowanie na rynku pracy. Proces ich kształtowania i rozwijania trwa przez całe życie, a jego instytucjonalnym początkiem jest uczestnictwo dziecka w różnych formach edukacji przedszkolnej. Nie da się wskazać kompetencji najważniejszej – wiodącej. Wszystkie uważa się za jednakowo ważne, bo każda z nich przyczynia się do udanego życia w społeczeństwie. Mogą być one stosowane w wielu różnych kontekstach i rozmaitych kombinacjach. Ich zakresy się pokrywają i są ze sobą powiązane, a aspekty niezbędne w jednej dziedzinie, wspierają kompetencje w innej.

Co prawda pojęcie kształtowania kompetencji kluczowych pojawia się wprost dopiero w podstawie programowej kształcenia ogólnego w szkole podstawowej, ale naturalne procesy rozwojowe, jakim podlega dziecko w okresie przedszkolnym, pozwalają na jego stymulację w kierunku kształtowania kompetencji kluczowych również na tym etapie edukacji.

Również w zadaniach przedszkola wyszczególnionych w nowej podstawie programowej pojawia się wiele stwierdzeń zobowiązujących nauczycieli do kształtowaniu dzieci kompetencji kluczowych, np.:

„Wspieranie samodzielnej dziecięcej eksploracji świata, […]z poszanowaniem indywidualnych potrzeb i zainteresowań” –inicjatywność i przedsiębiorczość, świadomość i ekspresja kulturalna, kompetencje społeczne i obywatelskie, kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne.
„Wzmacnianie poczucia wartości, indywidualność, oryginalność dziecka oraz potrzeby tworzenia relacji osobowych i uczestnictwa w grupie” –kompetencje społeczne i obywatelskie, świadomość i ekspresja kulturalna.
„Tworzenie sytuacji sprzyjających rozwojowi nawyków i zachowań prowadzących do[…] dbania o zdrowie, sprawność ruchową i bezpieczeństwo, w tym bezpieczeństwo w ruchu drogowym” – kompetencje społeczne i obywatelskie.
„Przygotowywanie do rozumienia emocji, uczuć własnych i innych ludzi o raz dbanie o zdrowie psychiczne[…]” – kompetencje społeczne i obywatelskie.
„Tworzenie sytuacji edukacyjnych budujących wrażliwość dziecka, w tym wrażliwość estetyczną, w odniesieniu do wielu sfer aktywności człowieka: mowy, zachowania, ruchu, środowiska, ubioru, muzyki, tańca, śpiewu, teatru, plastyki” – porozumiewanie się w języku ojczystym, porozumiewanie się w językach obcych, kompetencje społeczne i obywatelskie, świadomość i ekspresja kulturalna.
„Tworzenie warunków pozwalających na bezpieczną, samodzielną eksplorację otaczającej dziecko przyrody, stymulujących rozwój wrażliwości i umożliwiających poznanie wartości oraz norm odnoszących się do środowiska przyrodniczego, adekwatnych do etapu rozwoju dziecka” – podstawowe kompetencje naukowo-techniczne, kompetencje społeczne i obywatelskie.
„Tworzenie warunków umożliwiających bezpieczną, samodzielną eksplorację elementów techniki w otoczeniu, konstruowania, majsterkowania, planowania i podejmowania intencjonalnego działania, prezentowania wytworów swojej pracy” – podstawowe kompetencje naukowo-techniczne, kompetencje społeczne i obywatelskie, inicjatywność i przedsiębiorczość, świadomość i ekspresja kulturalna, porozumiewanie się w języku ojczystym.
„Systematyczne wspieranie rozwoju mechanizmów uczenia się dziecka, prowadzące do osiągnięcia przez nie poziomu umożliwiającego podjęcie nauki w szkole” – umiejętność uczenia się.
„Tworzenie sytuacji edukacyjnych sprzyjających budowaniu zainteresowania dziecka językiem obcym nowożytnym, chęci poznawania innych kultur” – umiejętność porozumiewania się w językach obcych, kompetencje społeczne i obywatelskie.

Dlatego nauczyciele w naszym przedszkolu na co dzień w swojej pracy podejmują wiele działań mających na celu rozwijanie kompetencji kluczowych u dzieci przy realizacji celów kształcenia dla dzieci w wieku przedszkolnym określonych w Rozporządzeniu MEN:

Wspomaganie dzieci w rozwijaniu uzdolnień oraz kształtowanie czynności intelektualnych potrzebnych im w codziennych sytuacjach i dalszej edukacji.
Budowanie systemu wartości, w tym wychowywanie dzieci tak, aby wiedziały, co jest dobre, a co złe.
Kształtowanie w dzieciach odporności emocjonalnej koniecznej do racjonalnego radzenia sobie w nowych i trudnych sytuacjach, w tym także do znoszenia różnych niepowodzeń i porażek.
Rozwijanie umiejętności społecznych dzieci, niezbędnych w poprawnych relacjach z innymi dziećmi i dorosłymi.
Stwarzanie warunków sprzyjających wspólnej i zgodnej zabawie oraz nauce dzieci o zróżnicowanych możliwościach fizycznych i intelektualnych.
Troska o zdrowie dzieci i ich sprawność fizyczną, zachęcanie do uczestnictwa w zabawach i grach sportowych.
Budowanie dziecięcej wiedzy o świecie społecznym, przyrodniczym i technicznym oraz rozwijanie umiejętności prezentowania swoich przemyśleń w sposób zrozumiały dla innych.
Wprowadzanie dzieci w świat wartości estetycznych i rozwijanie umiejętności wypowiadania się poprzez muzykę, małe formy teatralne i sztuki plastyczne.
Kształtowanie u dzieci poczucia przynależności społecznej (do rodziny, grupy rówieśniczej i wspólnoty narodowej) oraz postawy patriotycznej.
Zapewnienie dzieciom szans na lepszą edukację poprzez wspieranie ich ciekawości, aktywności i samodzielności, a także uczenie tych wiadomości i umiejętności, które są ważne dla edukacji szkolnej.

Naturalne procesy rozwojowe, jakim podlega dziecko w okresie przedszkolnym, pozwalają na jego stymulację w kierunku kształtowania wszystkich kompetencji kluczowych w oparciu o zabawę jako podstawową formę aktywności dzieci, źródła wiedzy o świecie, identyfikatora postaw moralnych, podstawy do rozwoju słownictwa oraz rozwoju intelektualnego, okazji do zawierania relacji społecznych.

Kształtowanie pierwszej kompetencji w zakresie rozumienia i tworzenia informacji

Porozumiewanie się w języku ojczystym, czyli zdolność do codziennego komunikowania się dziecka w środowisku przedszkolnym zarówno z dorosłymi jak i innymi dziećmi (Dzieci komunikują własne potrzeby, opowiadają o zdarzeniach, emocjach, odpowiadają na zadawane pytania)

Realizujemy między innymi następujące działania:
Codzienne wspomagamy rozwój mowy dziecka po przez:- słuchanie utworów literackich,- stwarzanie sytuacji do wypowiedzi dzieci,- nauka wierszy, ról, występy artystyczne- zabawy logopedyczne,- umożliwienie dzieciom korzystania z biblioteki przedszkolnej,- zajęcia czytelnicze w pobliskich bibliotekach, wprowadzanie liter, ćwiczenia analizy i syntezy słuchowo-wzrokowej,- udział dzieci w spektaklach teatralnych, odgrywanie scenek poprzez dramę , zabawy paluszkowe i z pacynkami, zajęcia z logopedą.

Kształtowania drugiej kompetencji w zakresie wielojęzyczności

Porozumiewanie się w językach obcych. Polega na wprowadzaniu zabaw językowych, używaniu prostych zwrotów w języku obcym zarówno w sytuacjach codziennych jak i zabawie. Celem edukacji językowej jest wskazywanie na bogactwo kulturowe, społeczne oraz językowe innych narodów.

Realizujemy między innymi następujące działania:
W ramach realizacji zadań z tego obszaru dzieci uczestniczą w zajęciach z języka angielskiego maluchy 4 x w tygodniu, pozostałe dzieci codziennie. Podczas zajęć przedszkolaki poznają i utrwalają podstawowe słowa i zwroty w języku angielskim (np. podają swoje imię, wiek, liczą, nazywają kolory, części ciała, ubrania, podają nazwy zwierząt oraz części garderoby), śpiewają i tańczą do piosenek w jęz. angielskim

Kształtowanie trzeciej kompetencji matematycznej w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Myślenie matematyczne i logiczne jest umiejętnością , dzięki której dzieci będą miały możliwość rozwiązywanie problemów wynikających z codziennych sytuacji. Podstawowe kompetencje naukowo-techniczne pozwalają wykorzystać i stosować wiedzę oraz sposoby objaśniające świat przyrody poprzez eksperymentowanie, obserwowanie różnych zjawisk, sprawdzanie oraz majsterkowanie.

Realizujemy między innymi następujące działania:
Kompetencje matematyczne: codzienne organizowane są zabawy w przeliczanie, klasyfikowanie, mierzenie, ważenie oraz rozróżnianie stron: lewa/prawa. Realizujemy ćwiczenia oparte o program prof. E. Gruszczyk-Kolczyńskiej – „Dziecięca matematyka” zadania, zabawy eksperymentalno-doświadczalne, jak również kulinarne. zabawy w przeliczanie, klasyfikowanie, mierzenie, ważenie,- orientacja w schemacie ciała, przestrzeni, na kartce- porównywanie liczebności zbiorów- wprowadzenie zagadnienia rytmu i następstwa czasu.
Kompetencje nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii kształtujemy poprzez codzienne działania tj. obserwacje zjawisk atmosferycznych, przyrodniczych, prowadzenie kalendarza pogody, prowadzenie czasowych „ogródków” w salach i w ogrodzie przedszkolnym, zajęcia w ogrodzie, zabawy mikroskopem, lupą itp., zabawy z wykorzystaniem bezpiecznych narzędzi w kąciku majsterkowicza- poznawanie praw fizyki i chemii, . , udział dzieci w zajęciach z Robotyki – zabawy wizualizacyjno-przestrzenne, wycieczki.

Kształtowanie piątej kompetencji cyfrowej

Naszym zadaniem jest wychowanie dzieci do umiejętnego korzystania z urządzeń cyfrowych, podejmowanie samodzielnej aktywności poznawczej z ich wykorzystaniem. Kompetencje cyfrowe to m.in. poszukiwanie i przetwarzanie wiedzy z wykorzystaniem technologii multimedialnej. Technologie cyfrowe uczą kreatywności oraz logicznego myślenia. Kompetencje cyfrowe to nie tylko laptop, smartfon czy tablet. To przede wszystkim rozwijanie umiejętności komunikacyjnych, motywowanie do poszukiwania przez dzieci odpowiedzi na nurtujące je problemy w sposób dla nich ciekawy, angażujący do działania. Edukacja medialna z jednej strony jest źródłem wiedzy i rozrywki, z drugiej natomiast niesie wiele zagrożeń dla dziecka. Dobrze więc, aby zdawało ono sobie z nich sprawę.

Realizujemy między innymi następujące działania:
Wykorzystywanie narzędzi multimedialnych w pracy edukacyjnej- komputerów, tablicy multimedialnej, programów komputerowych, magnetofonu, Internetu,- nauka kodowania przez zabawę- realizacja zajęć na temat bezpieczeństwa w sieci. Całoroczne zajęcia komputerowe z 5,6-latkami , realizacja własnego programu komputerowego.

Kształtowanie szóstej kompetencji osobistych, społecznych i w zakresie umiejętności uczenia się.

Na tym etapie dzieci w przedszkolu mają możliwość wyjścia poza obszar rodziny i doświadczyć zabaw z dorosłymi, bądź innymi dziećmi w grupie przedszkolnej. Ważne jest, aby dziecko poznało obyczaje i sposoby funkcjonowania osób w różnych społeczeństwach i środowiskach, a także dostrzegało różnorodność zachowań. Przedszkole to również pierwsze doświadczenie dziecka z uczeniem się, świadomym i ukierunkowanym na osiągnięcie konkretnych celów poprzez odpowiedni dobór metod i form pracy indywidualnej i zespołowej.

Realizujemy między innymi następujące działania:

Realizacja tych treści odbywa się nieustannie. Wszystkie sytuacje z jakimi stykamy się w przedszkolu mają na celu wykształcenie u dzieci postaw społecznie pożądanych tj.: rozbudzenie zainteresowania historią swojej rodziny, okolicy, kraju, stosowanie zwrotów grzecznościowych, kulturalne zachowanie podczas różnorodnych sytuacji, umiejętność współpracy, otwartość, tolerancja, przy jednoczesnym eliminowaniu postaw społecznie niepożądanych, służą temu tworzone w grupach kodeksy zachowania, nauka patriotyzmu (przez obchody m.in. Dnia Niepodległości, Dnia Flagi), udział w akcjach charytatywnych, spacery, spotkania z przedstawicielami różnych zawodów (pielęgniarka, ratownik medyczny, policjant, strażak) oraz z rodzicami, którzy prezentują swoje zawody.

Przedszkole pracując uczy dzieci gospodarować czasem przeznaczonym na zabawę, naukę, odpoczynek, wdraża do współpracy, odpowiedzialności samodzielności i samooceny,- umiejętność uczenia się kształtowana jest poprzez realizację wszystkich obszarów podstawy programowej wychowania przedszkolnego,- podczas zajęć badawczych, samodzielnego doświadczania, pracy metodą projektu dzieci uczą się obserwacji i wyciągania wniosków, korzystają z tradycyjnych i nowoczesnych źródeł wiedzy.

Kształtowanie siódmej kompetencji w zakresie przedsiębiorczości

Inicjatywność i przedsiębiorczość jest to stwarzanie dzieciom warunków do samodzielnego eksplorowania świata, eksperymentowania, doświadczania.

Realizujemy między innymi następujące działania:
Każdorazowo stwarzane są okazje pozwalające dzieciom samodzielnie doświadczać, eksperymentować, eksplorować (np. robienie kanapek, sałatek, szaszłyków, pieczenie, malowanie, rysowanie, wydzieranie, lepienie, układanie klocków, zabawy w piaskownicy), codzienne zabawy na placu zabaw, w sali gimnastycznej, w kącikach zainteresowań, zabawy doświadczalne i eksperymentalne, granie w gry zespołowe typu, np. Gra w kolory, Memory, Uno. Dzieci współpracują podczas stawiania im zadań do wykonania w parach, grupach czy zespołach, co pozwala im działać i poczuć odpowiedzialność za ostateczny efekt swoich działań, warsztaty ceramiczne, , sportowe, wycieczki.

Kształtowanie ósmej kompetencji w zakresie świadomość i ekspresja kulturalna.

Polega na twórczym wyrażaniu doświadczeń i emocji za pośrednictwem różnorodnych środków ekspresji: muzyki, sztuk teatralnych, literatury i sztuk wizualnych. Doświadczania takie pozwalają na wyrażenie przez dziecko różnorodnych stanów emocjonalnych oraz wyzwolenie pozytywnych emocji, a przez to otwarcie się na nowości i pomagają w nawiązaniu relacji.

Realizujemy między innymi następujące działania:
Te kompetencje przedszkolaki nabywają poprzez: codzienne malowanie, rysowanie, śpiewanie, taniec, wystawy prac dzieci (sala, korytarze), udział w różnych uroczystościach – jako mali aktorzy (pasowanie na przedszkolaka, Święto Niepodległości, Jasełka, Dzień Babci i Dziadka, Dzień Mamy i Taty), udział w konkursach (muzyczne, plastyczne, recytatorskie), przeglądach, występach, udział w koncertach, przedstawieniach teatralnych i teatrzykach w przedszkolu, koncertach, „ Bajkowe tańcowanie”.

Diagnozę rozwoju kompetencji u dzieci w naszym przedszkolu przeprowadzono ,wykorzystując poznaną na szkoleniu metodę – koło kompetencji w dniu 26.09.2019

W badaniu wzięli udział nauczyciele wszystkich grup przedszkolnych oraz dyrektor placówki. Każda z grup korzystając z formularza diagnostycznego wykreślała swój profil w odniesieniu do 8 kompetencji kluczowych. Uczestnicy badania wyrazili ocenę etapu rozwoju kolejnych kompetencji, na podstawie obserwacji ukierunkowanej. Poszczególne obszarach oceniali na 10 punktowej skali. Wnioski zostały zapisane przez sekretarza i przedstawione całej radzie pedagogicznej.
Pogłębiona analiza wyników diagnozy wskazała, że dzieci w Przedszkolu Niepublicznym „ Bajka” rozwijają wszystkie kompetencje kluczowe. Jednak warto zwiększyć pracę i objąć priorytetowym rozwojem i wsparciem w placówce: umiejętności matematyczno – przyrodnicze oraz stymulowanie kompetencji w zakresie przedsiębiorczości. Takie tez działania zostały przewidziane do realizacji w roku szkolnym 2019/2020.